1.1 Neem afstand van het spektakel

De eerste noodzaak voor elk realistisch handelen in de wereld is afstand nemen van het spektakel. Van TV, van computer, van telefoon en internet, zelfs van boeken en foto’s. Dit zijn gemediëerde ervaringen: ervaringen die via iets anders plaatsvinden dan jouw eigen onderdompeling in een ervaring, en jou bovendien wegrukken van de directe ervaring die op dat moment mogelijk is. Gemediëerde ervaringen vinden plaats via een medium. Daarmee worden ze vóór al het andere de ervaring van het medium, al wordt er een illusie omheen gebouwd dat dit niet zo is. Het medium is vaak beeld, tekst, geluid of dit allemaal tegelijkertijd. Maar altijd is het slechts een gedeeltelijke representatie van een ervaring. De rest stel je je voor, ‘alsof’ het er wel was. Alsof je de ervaring in kwestie daadwerkelijk ervaarde, in plaats van dat je het medium ervaarde. Bij een film is het bijvoorbeeld alsof je echt in die achtervolgingsscene zit; bij een computerspel bijvoorbeeld alsof je echt dat leger aanvoert die stad bouwt of dat leven leidt; bij de telefoon alsof je face to face met die vriend praat, enzovoort.

          Hervind je ongeloof

In de theorie van fictie (zowel film als literatuur) heet dit de ‘suspension of disbelief,’ het opheffen van je ongeloof. Het is noodzakelijk voor een goede film-ervaring, en hoe moeilijker we het vinden om dit te doen hoe slechter we de film vinden. Bijvoorbeeld omdat het verhaal onrealistisch is, of doordat de camera-hoek op een ‘onnatuurlijk’ aanvoelende wijze verspringt. Plots weet je weer dat het niet echt is wat je aan het kijken bent, en dat is natuurlijk niet de bedoeling.

Al moet de schade door computerverslaving in het bijzonder en een in rap tempo de-realiserende samenleving niet worden onderschat, kan de ‘suspension of disbelief’ in de genoemde voorbeelden nog enigszins onschuldig genoemd worden. Hetzelfde proces zien we echter ook met betrekking tot ‘het nieuws’ en alle andere informatie die het wereldbeeld van mensen over het algemeen vormt – zeker die mensen die zich slim vinden (pardon, ‘intellectueel’). Gefocust op die informatiebronnen, stelt men zich dan voor dat ze niet slechts een representatie zien van de wereld maar de wereld zélf. Dat de beelden en teksten die zij consumeren niet slechts óver de realiteit gaan, maar de realiteit zíjn. Dit gaat zover dat wanneer zij spreken over ‘de wereld’, zij het dan eigenlijk over het spektakel hebben. Voor zover het daadwerkelijk ervaarde leven ter sprake komt, wordt deze bovendien geïnterpreteerd in het kader van het spektakel dan andersom. En dat kan weer zover gaan dat aan wat zij daadwerkelijk ervaren wordt getwijfeld als het niet in het spektakel tot uiting komt, of in ieder geval geneigd zijn te denken dat een zo’n ervaring gebonden is aan hunzelf als eenzaam, vreemd individu.

           Kijk om je heen

Daarbij representeert dit spektakel, zo zal elke activist (links of rechts) je terecht vertellen, op zijn best slechts een gedeelte van de waarheid. En is het vaak ronduit een leugen. De activist probeert vervolgens in te breken in het spektakel met acties en publicaties, of zelf een spektakeltje creëeren zoals dit blog (nogal slecht) doet. Maar daarmee gaat ze voorbij aan het feit dat ook daarmee in de illusie wordt getrapt. We zijn vergeten dat we ons ongeloof ooit hebben opgeheven, wanneer we ons op deze manier voorstellen te handelen in de wereld. Hoogstens spelen we een rol in de voorstelling waarvan men gelooft dat het de wereld is – meer niet. Daarbij kán deze voorstelling ook niet de gehele wereld representeren, net zo min een landkaart bruikbaar is als de schaal 1:1 is. De wereld zou verstikken onder haar oppervlakte zoals in de ergste voorstelling het daadwerkelijke leven in een ‘realistische’ virtual reality.

Misschien realiseer je je dit en andere dingen, wanneer je uit het raam kijkt in plaats van naar dit beeldscherm. Misschien wordt het een en ander echt voor je, wanneer je al die andere ramen ziet. Waar andere mensen achter zitten, overigens vaak ook achter beeldschermen (in ieder geval is onze scheiding van elkaar iets wat wij delen). Afhankelijk van waar je woont en wat je als jouw directe omgeving ziet, zijn het al snel tientallen. Ga wandelen en het zijn honderden. Fietsen? Duizenden, tienduizenden. Je zal de meeste niet kennen, hoogstens een enkeling van TV en echt kennen zal je die natuurlijk ook niet. Misschien is het wat overweldigend voor je. Maar het is ook een eerste stap om realistisch te kunnen handelen in de wereld.

[wordt vervolgd]